تنوع مورفولوژیکی گونه خرمندیdiospyros lotus)) با ارزیابی برخی از صفات برگ و میوه آن در رویشگاههای شمال کشور

این تحقیق با هدف بررسی ارتباط ویژگی های جغرافیائی به ویژه ارتفاع از سطح دریا و عرض جغرافیایی با ویژگی های مورفولوژیکی برگ و میوه همچنین بررسی تنوع مورفولوژیکی بین و درون برخی از جمعیت های گونه ی خرمندی (diospyros lotus) به منظور انتخاب بهترین جمعیت ها و بهترین پایه ها از هر جمعیت برای استفاده های دارویی، انجام شده است. به همین منظور، پنج جمعیت از این گونه در طول دو ترانسکت ارتفاعی (جمعیت های a، b و c به ترتیب با ارتفاع 300، 500 و 700 متر از سطح دریا در جنگل های بخش بندپی شرقی شهرستان بابل و جمعیت های d وe به ترتیب با ارتفاع 300 و 500 متر در شصت کلاته شهرستان گرگان) انتخاب شد. از هر رویشگاه، تعداد 10 پایه از هر جنس (نر و ماده) انتخاب گردید. سپس صفات قطر برابر سینه، ارتفاع کل و مشخصات برگ و میوه در هر پایه مورد اندازه گیری قرار گرفت. داده ها بصورت آشیانه ای و در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار تجزیه و تحلیل شد. نتایج تجزیه و تحلیل واریانس صفات برگ و میوه در بین جمعیت های مختلف، از نظر اکثر صفات مورد بررسی، اختلاف معنی داری را در سطح یک درصد نشان داد. مقایسه میانگین بین جمعیت ها نیز به طور کلی جمعیت a (ارتفاع 300 متر بندپی شرقی بابل) را دارای بالاترین میانگین ها از نظر کلیه صفات مورد بررسی برگ و میوه، معرفی کرد. طبق نتایج تجزیه و تحلیل واریانس درون جمعیت از نظر اکثر صفات برگ، تفاوت میان ژنوتیپ های جنس نر و ماده در هر جمعیت معنی دار بود که ژنوتیپ های بهتر در هر جمعیت مشخص شدند. همچنین نتایج تجزیه و تحلیل واریانس درون جمعیت ها بر اساس صفات میوه نشان داد که به غیر از جمعیت a که از نظر وزن بذر و تعداد آن هیچ اختلافی بین ژنوتیپ ها وجود نداشت، در سایر جمعیت ها از نظر کلیه صفات مورد بررسی، اختلاف معنی دار بود. نتایج نشان داد که تفاوت میان جنس نر و ماده در هر جمعیت، از نظر اکثر صفات برگ، معنی دار بود. بر اساس نتایج این تحقیق، بهترین ژنوتیپ ها به منظور جمع آوری میوه، ژنوتیپ های 5 و 6 از جمعیت a، ژنوتیپ های 2 و 6 از جمعیت b، ژنوتیپ های 3، 4 و 5 از جمعیت c، ژنوتیپ های 4 و 5 از جمعیت d و ژنوتیپ های 5 و 4 از جمعیت e، می باشند. طبق نتایج تحلیل همبستگی، بین بیشتر صفات مورد بررسی برگ و میوه، همبستگی مثبت و معنی داری وجود داشت. نتایج تجزیه به مولفه های اصلی نیز نشان داد که سه مولفه اول بیش از 60 درصد واریانس تجمعی را به خود اختصاص داده اند. بنابراین صفات سطح برگ، طول نسبی دمبرگ، شکل پهنک، عرض پهنک در 9/0 طول از قاعده برگ، شکل نوک برگ، عرض میوه و وزن بذر بیشترین تاثیر را در ایجاد تنوع داشتند. نتایج تجزیه خوشه ای که با استفاده از کلیه صفات مورد مطالعه به روش ward انجام شد، پایه های موجود در پنج جمعیت را در شش خوشه مجزا گروه بندی نمود. در نهایت می توان گفت که این گونه از تنوع مورفولوژیکی بالایی از نظر صفات میوه و برگ، در بین و درون جمعیت ها برخوردار است.